«Бізді табыстырған да, таныстырған да өнер» деген сырдариялық Сансызбай Сәдуақасұлы мен Қаншайым апай бүгінде бүтіндей бір ансамбльдің ғана емес, өнерімен өрістеген әулеттің төрінде отыр. Олар – Қызылорда облысының Сырдария ауданындағы аты республикаға танымал Сәдуақасовтар халықтық отбасылық ансамблінің негізін қалаушылар. Сәті түсіп, сұхбатқа барып, өнерлі әулеттің шаңырағында болып қайттық.
Біз барғанда Қаншайым апайдың туған күні екен. Ұрпағы құттықтап, мерейін үстем етіп жатқан қуаныштың үстінен түстік.

Аудан орталығының іргесіндегі Қызылдиқан колхозында кіндік қаны тамған Сансызбай Сәдуақасұлы еңбек адамдарының шаңырағында өмірге келген. Әкесі Сәдуақас Тасболатұлы – майдангер, еңбек адамы. Анасы Күләш Жаманқызқызы да алыс емес. Алдымен сауыншы болса, кейін егін шаруашылығында еңбек етті. Балаларын ардан аттамай, адалдықтың ақ туын көкке көтеруге тәрбиелеген осы шаңырақтан алғанын перзенттеріне өнеге еткен Сансызбай ақсақал өнер әлеміне кездейсоқ келген жоқ.

– Бала күнімізден өнерге бір табан жақын болдық. Мектептегі ұстаздарым Пірназар Көзейбаев, Нұрзылда Құрманбаевтар бізді өнерге баулыды. Бастауыш сыныпта Зинараб Сыздықова апай бізді ән әлеміне елітті. Міне, осы кісілер біздің ұмтылысымыз бен қызығушылығымызды еселеп, ортаға емін-еркін қанат қағуымызға сеп болды. Кейін Гоголь атындағы педагогикалық институттың музыка факультетіне қабылдандым. Белгілі сазгер Мүлкаман Қалауов, нағашы ағам, атақты домбырашы Көпжасар Дәулетияров, баян аспабынан сабақ берген ұстазым Жанымкүл Есіркеповалардың тәлімін алдым. Ол жерде де «Сыр сұлуы» атты ансамбльде домбырашы болдым, оркестрде де, хорда да өнер көрсеттім, – деді белсенділігі сонау бала күнінен басталған Сансызбай ағай.

Міне, ол өмірлік жары Қаншайым апайды да сол студенттік кезде жолықтырған еді. Оңтүстіктің озат қызымен танысып, өнер арқылы табысты. Оқуға жалғыз кеткен Сансызбай ағай елге бір емес, екі дипломмен келді. Бірі – өмірлік жары болса, екіншісі – мамандығы. Содан бері екеуі жұп жазбастан Тереңөзек балалар музыка мектебінде еңбек етті. Бүгінде сол ұжым Сырдария аудандық өнер мектебі деп аталады.

Сансызбай Сәдуақасұлы музыка мектебіне 1972 жылы жай мұғалім ретінде қабылданып, 1973-1977 жылдары оқу ісінің меңгерушісі болды. Ал 1977-1982 жылдары музыка мектебінің директоры қызметін атқарса, 1982-1987 жылдары аудандық мәдениет үйінің директоры болып жұмыс істеді. 1987-2003 жылдары музыка мектебінің директоры болып қайта тағайындалған ол 2003-2017 жылдары оқу ісінің меңгерушісі болып еңбектенді.

– Ешқайсысымыз өнерден құр алақан емеспіз. Балалар ер жеткен соң отбасылық ансамбль құрдық. 1998 жыл еді… Облыста мұғалімдер арасында өтетін «Наурыз шапағаты» өнер фестиваліне қатысып, бас жүлдені олжаладық. Облыс әкімі Бердібек Сапарбаевтың қолынан марапат алдық. Бұл – біздің алғашқы жүлдеміз еді… Мұнан соң аудандық, облыстық іс-шаралардың әрбірінде өнер көрсетіп келеміз. Ал ансамбльдің ең жоғарғы атағы – халықтық ансамбль атағын 2012 жылы алдық. Арнайы комиссияның алдында дәлелдеп, қорғап шықтық, – деді терең ойланған ақсақал. – Біз алған асулар жетерлік, – деді әңгімесін жалғап. – 2000 жылы Мәдениетті қолдау жылы болып бекітілді. Сол уақытта Қармақшы ауданында өткен отбасылық ансамбльдер сайысынан да бас жүлдеге қол жеткіздік. Қазалыда Әуезовтер ансамблінің жетекшілері әкелі-балалы Махамбет пен Раманқұл атындағы екі жыл сайын өтетін облыстық отбасылық ансамблдердің байқауы бар. 2023 жылдан бастап республикалық деңгейде өтіп жүр. Сол өнер додасынан 2019 және 2021 жылы бас жүлдені, 2023 жылы І орынды жеңіп алдық.

Отбасылық ансамбльдің құрамында немерелеріне дейін ән шырқап жүр. Тіпті шаңыраққа түскен бес келіннің екеуі Майра мен Нұргүл медицина саласының маманы еді, олар да қазір аспапта шығарма орындап, әулеттің жазылмаған заңдылығы бойынша өнер әлеміне еніп кеткен. Үлкен ұлы Бекзат – аудандық өнер мектебінің мұғалімі. Екінші ұлы Мұрат өмірден ерте өткенмен, ұрпағы орнын жоқтатпай, қатардың алдына шығып жүр. Оның баласы Ғалымжан да өнер мектебінде шәкірт тәрбиелейді. Жары Ақмарал да осы салада еңбек етеді. Үшінші ұлы Марат – өнер мектебінің директоры, керемет домбырашы. Төртінші перзенті Талғат та – өнерде шәкірт тәрбиелеп жүрген ұстаз, ансамблдің көркемдік жетекшісі. Қарашаңырақта ата-ананың ақ батасын алып отырған ұлы Алмат қана – мемлекеттік қызметкер.

– Бірде-бір балама өнер саласын таңдаңдар деп айтқан жоқпын. Әрқайсысы жүрек қалауымен таңдады. Алмат заңгерлік салада білім алды. Бүгінде ол – мемлекеттік қызметкер. Бірақ оның да «әу» дейтіні бар. Ансамбльдің құрамында өнер көрсетеді. Ол 1992 жылы республикалық «Әнші балапан» байқауының лауреаты атанған. Музыка мектебін бітірген. Аллаға шүкір бес ұлым бар еді, енді оған бес қызым қосылды. Бес келінім – бес қызым. Осы балалардан Құдай берген 17 немере, 7 шөбере сүйіп отырмын, – деді Қаншайым апа келіндеріне ризашылығын білдіріп.

Немерелердің үлкені Жандос өмірлік жары Гүлжанат екеуі консерватория бітірген. Ауданға келіп, «Ел ішінің өнер кеніші» екенін танытып жүр. Жәния – халықаралық деңгейдегі пианистер байқауының лауреаты, Раяна – болашағынан үміт күттірер домбырашы. Ансамбль әншілері Аружан, Қаламқас, Нұрай және Нұрасыл да ән әлемінен өзінің орнын айшықтап жүр. Олар – аудандық, облыстық байқаулардың жүлдегерлері.

Сансызбай Сәдуақасұлының үлкен еңбектерінің бірі – осы күнгі «Құрақтың Досжаны» халықтық оркестрінің негізін қалағаны. 1974 жылы аудандық мәдениет үйінің жанынан осындай оркестрді құрды.

– Ол уақытта маман тапшы еді… Денсаулық сақтау, білім, ауыл шаруашылығы тәрізді қоғамның барлық саласынан бойында өнері бар азаматтарды іздеп тауып, солардың басын қостық. Жыл сайын дамыта-дамыта 1985 жылы халықтық атағын иелендік. Қазір құрамында 40-қа жуық өнерпаз бар. Облыс бойынша бес халықтық оркестрдің біреуі. Зейнетке шыққаннан кейін де қол қусырып қарап отырған жоқпыз, сол оркестрдің жетекшісі, әрі дирижерімін. Аудандық қоғамдық кеңестік мүшесі, Қазақстан халқы ассамблеясы аудандық ақсақалдар кеңесінің төрағасы, облыстық ақсақалдар кеңесінің мүшесі тәрізді қоғамдық қызметтерім бар. Елге бергенімнен берерім көп деп, әлі де еңбектенудемін, – дейді Сансызбай ағай.

Айтпақшы, Сырдария ауданы әкімінің қолдауымен, аудандық мәдениет бөлімінің ұсынысымен Сансызбай Сәдуақасұлы әкелердің қоғамдағы рөлі мен маңызын арттыру, беделін көтеру, әкелер мектебін қалыптастыру мақсатында «Ұлағат» әкелер ансамблі құрған еді. Қазір ұжым тек ән айтумен шектелмей, тәлімі мол іс-шаралар мен жиындарда да белсенділік танытып келеді. Әкені төрге шығарып, сөз басын әкеден күтетін шаңырақтағы тәлім мен тәрбие де өзгелерге үлгі боларлықтай екенін бұл кезде Қаншайым апайдың сөзінен аңғардық…

– Әкең біледі, әкең айтсын, әкеңмен ақылдас деген сөздерді әлі де қолданамыз. Тіпті бұл дағды менен өтіп, келіндеріме де сіңді. Келіндерім – қызымдай. Отағасымыз тек біздің шаңырақтың ғана емес, елдің азаматы. Білім беру ісінің, Мәдениет саласының үздігі, Сырдария ауданының Құрметті азаматы, «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері. Жақында ғана «Тұран» сыйлығын алды. Осындай тау тұлғалы азаматы бар шаңырақтың тұғыры қашан да биік қой, – деді Қаншайым апай.

Ер жігітке тән «Сегіз қырлы, бір сырлы» деген тіркес Сансызбай ағайға қарап айтылғандай. Өнерімен ел аралап, халықтың көңілін тауып жүрумен шектелмеді. Еңбек майданында да ысылып, мал шаруашылығы, егін шаруашылығы тәрізді экономиканың драйверіне айналған маңызды бағытта да еңбек етіп, сол арқылы ұрпағын тәрбиелеуде. Бүгінде немересі Ердос – ветеринария саласының маманы. Азын-аулақ малдың жай-күйіне қарап, атасына қолғанат болады. Спортқа бейім немерелері де бар. Мәселен, Санжар – волейбол, Асылжан – көгалдағы хоккей, Нұртөре – ММІ ережесіз жекпе-жек спортының хас шебері.

Иә, біз осылай берекесі мен бірлігі тасып, қуанышы артқан отбасын көріп қайттық. Ұмытып барамыз, Сәдуақасовтар отбасы – «Мерейлі отбасы» ұлттық байқауының республикалық деңгейдегі алғашқы жүлдегерлерінің бірі.

Бүгінде Сансызбай ақсақал мен Қаншайым апайдың бір шаңырақ астында тату-тәітті өмір сүріп жатқанына – 54 жыл.

Дәулет ҚЫРДАН