Аудан орталығына қарағанда облыс орталығынан таяқ тастам жерде жатқан Аманкелді ауылында кәсіптің көзін табу оңай емес. Өйткені, қаладағы кәсіпті ауылға әкелгеніңмен оның жүріп кетуіне кепілдік жоқ. Бірақ егер өз салаңның озығы болсаң, онда сені әлемнің қай түкпірінен де іздеп келетіндер табылады. Аманкелділік жас Батыржан Құрманқожаев осылай ойлайды. Үнемі ізденісте жүретін оның кәсіп туралы ойлау көкжиегі кең.
– Осыдан екі жыл бұрын автокөлік жуатын орын аштым. Ол кезде ауылда мұндай нысан болмаған. Кейіннен тағы бір көлік жуу орны ашылды. Ешқандай мемлекеттік бағдарламаға қатыспадым. Барлығын өз қаражатыма дайындадым. Ал кәсіп өзін-өзі бірден ақтайды деген болмайды. Ол уақыт өте келе шығынын жабады. Негізі кәсіпке деген көзқарасты өзгерту керек, – дейді ол.
Батыржан Жантөреұлы жан-жақты ізденіп жүреді. Ол елде жоқ кәсіп түрін ашып, тыңнан түрең салуға дағдыланған. Бүгінде оның «Нұрмұқан» дүкені азық-түлікпен бірге көліктің қосалқы бөлшектері мен көлік жөндеуге қажетті аксессуарларды сөреге қойып үлгерді. Ондағы мақсатта сол: халық болмашы нәрсені алуға ат арытып қалаға барып, шығынға ұшырамауын қалағанынан.
– Мәселен, көліктің жарықшамының лампалары күйіп кетуі мүмкін, болмаса орағыш заттар керек болады, тоқ жағынан кішігірім қажет бұйымдар болуы мүмкін. Оның бәрін ауылдың төріне әкеліп, дүкен сөресіне қойып қойдым. Алдағы уақытта көлік жөндеу орталығын да ашқым келеді. Өзімнің қолымнан келеді. Бір уақыттары облыс орталығында көлік жөндеу орталығында автоэлектрик болып та еңбек еткенмін. Тәжірибе де бар. Қазірдің өзінде қаладан іздеп келіп жатады, – дейді ынталы азамат.
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі деген ұғым тек қана үлкен кәсіпорындарда ғана емес, ел арасындағы шағын кәсіпкерлікте де болуы тиіс заңдылық. Батыржан осы ұғымды ә дегеннен-ақ санаға сіңірген. Сұранысқа сай жұмыс істеуді дағдыға айналдырыпты.
– Кәсіппен айналысу үшін оны түсіну керек. Ал түсінбей істеген ісіңде көкке өрлеуің мүмкін емес. Кәсіпті жан-жақты зерттеу керек. Ынтаң мен жігерің болғаны жөн. Елге қызмет етуді басты мақсатқа айналдырасың. Өйткені, сенің кәсібіңді жүргізетін халық. Міне, осындай алгоритм кәсіпкердің басты формуласына айналуы керек. Алған тәрбиеміз де – халыққа қызмет ету, елдің батасын алу, – дейді ол.
Бойындағы қабілетін кәсіпке айналдырып, елге қызметті басты нысанаға алған Батыржан «кәсіпті 0 теңгемен бастауға болады» деген ойдың кей кәсіпке мүмкін, кейбіріне жуымайтынын айтады.
– Кәсіпті бастадың, байып кетесің деген ойдан аулақ болған жөн. Әрине, кейбір кәсіпті нөлден бастай аласың. Ал кейбірінде қаржылық қорың болуы керек. Әйтпесе, алға жылжи алмайсың. Мәселен, құрал-жабдық алуың керек, ғимарат алуың керек, шикізатты сатып аласың деген сыңайдағы жұмыс батаға берілмейді. Бұл жерде алдымен жан-жақты зерттеп алып, содан кейін білек сыбанған жөн, – дейді ол.
Ауыл тұрғыны Мейрамбек Бекбенбетов те – дәл осылай елге қызмет тұрғысындағы кәсіпкер. Ол мал шаруашылығымен айналысады. Қазақтың өмірі төрт түлікпен егіз өрбіген. Мінсе көлік, жесе ет, ішсе сусын болар төрт түліктің ішіндегі жылқы малын қолға алған. Мемлекеттік бағдарламаға қатысып, 6 пайызбен несие алып, несібесін маңдай термен тауып жүр.
– Ауыл шаруашылығын қолдауға арналған мемлекеттік бағдарламаға қатысып, 3 млн теңге несие алғанмын. Сөйтіп, қораға бірлі-жарым мал кіргіздік. Бейнетіміз ақталып жатыр. Тиімділігі – 6 пайызбен алдық. Бала кезден мал ұстап өстік. Соның арқасында қазір бұл кәсіп бізге қиындық тудырмайды, – дейді ол.
Аманкелді ауылында жыл сайын 10-15 адам мемлекеттік бағдарламаға қатысып, кәсіп бастайтын. Бұған дейін. Өйткені, қазір мал шаруашылығына несие беру азайды. Ал ауылдағылардың дені мал шаруашылығымен айналысқысы келеді. Ауыл әкімдігінің бас маманы Бауыржан Ермағамбетов қазір де кәсіп ашқандардың саны аз емес екенін айтады.
– Біз жыл сайын кәсіпкерлік бағытындағы мемлекеттік бағдарламалар жайлы түсіндірме жұмыстарын жүргіземіз. Аудан бойынша бұл бағыттағы белсенділігіміздің нәтижесі орташадан жоғары деңгейде. Біздің ауылдағылардың дені мал шаруашылығымен айналысады. Соған сай жобалар да мал басын көбейту мен бордақылау бағытында. Бұған дейін бағдарлама нәтижесінде көлік жөндеу орталығын ашқандар мен техника алғандар болды. Биыл гранттан жеңіп, қайтарымсыз қаражатқа ие болған 8 жоба бар. Оның біреу жартылай дайын өнімдер дайындаса, қалған 7-еуі сиыр малының басын көбейтіп, ет-сүт өнімдерін халыққа ұсынуды қорғады. Алдағы уақытта да екі қолға бір күрек табамын, кәсіппен айналысамын дейтін тұрғындар үшін біздің есігіміз әрқашан ашық. Бағыт-бағдар береміз, – дейді ол.
Үш ауылдың үстімен өтетін даңғыл жолдың бойындағы аманкелділіктер үшін кәсіптің қай түрі болса да өтімді, әрі қолжетімді. Бұл бағытта елді мекеннің тиімді тұстарын пайдаланып отырғандар да жеткілікті. Кәсібі өркен жайып, қолы аузына жеткен жұртшылықтың әлеуетінің артқаны – мемлекеттің күшінің нығайғаны.
Дәулет ҚЫРДАН,
Сырдария ауданы.
Фото автордікі.